Een krokelend verhaal

De stad Groningen ligt op het noordelijke uiteinde van de Hondsrug. Twee riviertjes, de A en de Hunze, stromen aan weerszijden daarvan vanuit Drenthe noordwaarts. Even voorbij de stad komen ze bij elkaar en kronkelen dan als één rivier naar zee.

A en Hunze hadden twee gezichten. Ze hadden voor de bewoners van de streek een vriendelijke kant, maar konden zich ook vijandig gedragen. Ze leverden de mensen vis, voerden overtollig water af en dienden als vaarwegen waarlangs men turf kon verschepen. De gezamenlijke benedenloop diende de stedelingen als verbindingsweg met de zee en de wijde wereld. Maar door diezelfde open verbinding met de zee konden ook hoge vloeden het land binnendringen. En vanuit Drenthe voerden de rivieren vaak zoveel water aan, dat de landerijen in de buurt van Groningen blank kwamen te staan.

Voor ons zijn overstromingen vooral iets uit het verleden of van ver weg. En in geval van calamiteiten kunnen we in onze gemechaniseerde tijd met grootschalige middelen ingrijpen. De middeleeuwers hadden vaak last van het hoge water. Bovendien beschikten ze alleen over mens- en paardenkracht en hadden niet meer dan spaden, hoosvaten, balken en planken om het water te bedwingen.

In de loop van de eeuwen hebben de bewoners van de streek vele projecten bedacht en uitgevoerd om de waterstaatkundige situatie te verbeteren. Soms hadden ze succes, maar vaak ook kwam er van deze ondernemingen weinig terecht of was het effect ervan maar van korte duur. Maar hun ingrepen hebben wel sporen nagelaten in het landschap. We zien ze in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst.

In dit boek neemt dr. Jan van den Broek de lezer mee door het landschap bij de stad Groningen. Hij doet dat aan de hand van oude oorkonden die verrassend veel vertellen over de wereld van toen. Hij volgt hierbij dezelfde methode als in zijn Groningen, een stad apart uit 2007, waarin hij aandacht besteedde aan het gebied ten westen van de stad Groningen. In Een kronkelend verhaal gaat het vooral over het stroomgebied van de Hunze ten oosten en noorden van de stad. Maar er worden ook uitstapjes gemaakt naar de streek bij Winsum in het noorden en die bij Aduard in het westen.