Harpoeniers en robbenjagers

Over Nederlandse walvisvaart in de 17de en 18de eeuw is veel gepubliceerd, net als over de grootschalige ontwikkelingen in de 20ste eeuw. Maar over de daartussen liggende periode is nog bijzonder weinig geschreven. Joost Schokkenbroek deed uitvoerig onderzoek naar walvisvaart en zeehondenjacht in de 19de eeuw; het onderwerp waarop hij onlangs promoveerde.

Rond 1800 was deze eens zo belangrijke bedrijfstak vrijwel stilgelegd door concurrentie en oorlogen. Gestimuleerd door het uitgebreide subsidiesysteem dat Koning-Koopman Willem I instelde, wendden 19de-eeuwse walvisvaarders de steven niet alleen naar de Noordelijke IJszee, maar korte tijd ook naar de wateren rond Nederlands-Indië, Australië en de Stille Oceaan. Van Amsterdam, Rotterdam en Harlingen was de laatste stad verrassend genoeg het belangrijkste vangstcentrum. Ondanks de overheidssteun bereikte de bedrijfstak nooit meer de omvang van de glorietijd. Purmerend zorgde nog voor een korte opleving, maar na 1885 was het tot 1946 gedaan met de Nederlandse deelname.

Schokkenbroek heeft behalve voor de sociaal-economische aspecten ook veel oog voor de mens achter het bedrijf, reders én bemanningen. Hij schrijft over hun herkomst en opleidingsniveau, het leven aan boord en de vangstpraktijk. Hij belicht successen en catastrofes, het menselijk falen, maar ook de soms heroïsche strijd die walvisvaarders met zichzelf of met de walvis moesten leveren.