Het Nederlandse gezicht van Machiavelli

Aan de invloed van Machiavelli’s werken op het politiek denken en de geschiedschrijving van later eeuwen is veel aandacht besteed, met name aan de republikeinse interpretatie van zijn denkbeelden. Opmerkelijk is echter dat er nauwelijks gerefereerd wordt aan de Republiek der Verenigde Nederlanden. Om de oorzaak van deze omissie te achterhalen, volgt Haitsma Mulier de sporen van Machiavelli in de Nederlandse receptiegeschiedenis van 1550 tot 1800, aan de hand van verschillende geschriften, zoals historische werken, politieke verhandelingen, redevoeringen en pamfletten. Door de nauwe verstrengeling van de geschiedenis van de Republiek met de religieuze zaak stuitte Machiavelli’s werk op veel aarzeling en afweer. De vraag of morele en godsdienstige overwegingen zich hoorden te mengen in het politieke denken, speelde een bepalende rol. Door het ontbreken van een eigen Nederlandse intellectuele republikeinse traditie was de aandacht in toenemende mate gericht op de geschiedenis van de instellingen van de eigen republiek, waarmee de belangstelling voor Machiavelli naar de achtergrond verdween.